جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حقیقت روح یکی از مهمترین موضوعاتی است که از دیرباز ذهن دانشمندان را به خود معطوف داشته است. دانشمندان با رویکردهای متفاوتی به حقیقت و ماهیت روح پرداخته اند. مادی گرایان غیر از اعضای مادی و طبیعی که دارای قوانین مخصوص به خود است، در وجود آدمی، به واقعیت دیگری اعتقاد نداشته و همه ی و رفتار و فعالیت های انسان را ناشی از همین اعضا می‌دانند. امّا ‌اندیشمندان الهی به حقیقتی غیر مادی در انسان معتقدند که اصل و اساس انسان را تشکیل می‌دهد. متکلمان اسلامی برای اثبات مغایرت نفس و بدن، دلایل نقلی و عقلی متعددی ارائه کرده اند. در این نوشتار پژوهش نقد گونه ای بر این براهین به عمل آمده است.در میان فرقه های متکلمان اسلامی، بیشتر معتزله روح را جسم لطیف می‌دانند که ساری و جاری در بدن است، اما مشاهیر اشاعره با تعبیر مختلفی جسمایت نفس را بیان می‌کنند، که بعد از هلاکت و نابودی بدن باقی می‌ماند. غزالی همانند فیلسوفان به سه نفس نباتی، حیوانی و انسانی معتقد است، ولی فرق مهم او با دیگران این است که معتقد است اثبات نفس و تجرد آن به برهان نیاز ندارد.هر چند سخنان بعضی از متکلمان امامیه ظهور در جسمانی بودن نفس دیده می‌شود، امّا تفکر غالب در متکلمان امامیه آن است که حقیقت نفس امر مجرد و غیر جسمانی است.

دو رکن اساسی مذهب تشیعتولی و تبّری می‌باشند که : 1- تولی ، یعنی به ولایت اهل بیت علیهم السلام پذیرش داشتن2- تبّری ، یعنی دوری و بیزاری همه جانبه از دشمنان اهل بیت علیهم اسلام ، که یکی بدون دیگری موثر در نجات انسان در روز قیامت نخواهد بود . ولی متأسفانه می‌بینیم این حقیقت تدریجاً کم رنگ شدهو شیعیان نسبت به یکی از دو اصل اساسی مذهب ، یعنی ( اصل تبّری و بیزاری جستن همه جانبه از دشمنان اهل بیت علیهم السلام ) بی تفاوت گردیده اند .رساله حاضر با موضوع " تبّری از دیدگاه قرآن و سنت " درپنجفصل تهیه گردیده است که سعی بر آن دارد این موضوع عقیدتی را در لغت و قران کریم و نگرش دو مکتب تشیع و خلفا مورد بررسی قرار دهد و در نهایت نیز به شبهات و پرسشهایی در این باب پاسخ گوید .

همیشه وصیت در آخرین برهه‌های زندگی اهمیتی خاص می‌یابد که چه نکاتی را با کوله‌بار تجربه گذشته و قطع امید از زندگی در آینده، متذکر می‌شوند. این مسئله در مورد انبیای الهی پررنگ‌تر است؛ چرا که اکمل خلق‌اند و کلامشان متصل است به وحی و سرچشمه انوار حقیقت یکتا خالق هستی و نیز دلسوزترین اشخاص به بندگان خدا هستند. حال، این سفارشها در مورد نبی خاتم (صلی الله علیه و آله) دارای اهمیت بیشتر است؛ از آن جهت که اکمل خلق‌اند و أقرب ایشان به خداوند یکتا و با درگذشت ایشان نزول وحی الهی هم پایان می‌گیرد تا پایان دنیا .....وصیت این بزرگان به عنوان سنگ اساس، جهت تشکیل خلافت و شناخت خلیفه بر زمین است و از زمان آدم (ع) و تا روز قیامت خواهد بود و حجتی بر مردم جهت استدلال انبیاء و اوصیاء باشد و انبیاء همت و تأکید زیادی بر آن داشتند و هیچ پیامبری به سوی خدا نشتافت مگر اینکه وصیت خود را هنگام وفاتش باقی گذاشت که در آن خلیفه یا پیامبری را که بعد از او می‌آید مشخص کرده است‌.در منابع سنی و شیعه حدوداً به چهار خطبه از ایشان در فاصله زمانی سال دهم هجری و سال یازدهم هجری از حجهالوداع تا پایان عمرشان اشاره شده است و نیز گفتارهای خاص آن بزرگوار خطاب به خواص از اصحاب و خانواده و وصیشان که بررسی و تحلیل محتوایی این وصایا نشان می‌دهد که ایشان بیشترین نکات مورد وصیت و سفارششان تمسک به ثقلین و تعیین و معرفی أوصیایشان و توصیه‌های اخلاقی و رعایت حقوق بوده است.

یکی از اهداف بزرگ بعثت رسولان الهی محقق نمودن عدالت و ادای حق مردم در جامعه بشری بود. در اسلام نیز بیشترین توجه به حق‌الناس شده است به طوری که حق‌الناس مقدم بر حق الله قرار گرفته شده است. بنابراین ادای حق‌الناس از مسائلی است که هرکس آن را به خوبی درک نمود از عذاب هولناک الهی مصون خواهد ماند و نیز اگر کسی به بی‌وفایی و ناپایداری دنیا توجه کند و از قیامت و حساب آن غافل نباشد خود را به آن آلوده نخواهد کرد. از این رو این نوشتار به اهمیت حق‌الناس، مبنا و ریشه‌یابی آن پرداخته، این موضوع را در ابعاد جانی و مالی و حیثیتی مورد بررسی قرآن و احادیث مستند قرار داده است.مسأله‌ی ادای حق‌الناس در جامعه از مسائلی است که در طول تاریخ حیات بشری دارای حساسیتی ویژه بوده است و در شریعت مقدس اسلام به عنوان کامل‌ترین دین نقش تکامل فرد و جامعه را بر عهده داشته است و توصیه‌های رسول خدا(ص) و همچنین ائمه معصومین(ع) در این زمینه سرمشق تمامی انسان‌ها خواهد بود که اگر بدان عمل نمایند از بسیاری از خطرات دنیوی و اخروی محفوظ خواهند بود.

چکیدهملائکه دسته‌اى از مخلوقات الهى هستند که در نظام خلقت از اهمیت خاص و جایگاه ویژه‌اى برخورداراند. یکی از موضوعات مهم ادیان ارتباط بین جهان فیزیک (طبیعت) با جهان متافیزیک (ماورای طبیعت) است که کارگزار این ارتباط فرشتگان هستند.در این پایان‌نامه ابتدا به مفاهیم فرشته، سعادت، قرآن، عهد قدیم و عهد جدید اشاره شده و در ادامه سعی شده به ماهیت فرشته، ویژگی‌ها، وظایف، و نقش فرشتگان در سعادت انسان در قرآن و عهدین پرداخته شود و در فصل آخر موارد ذکر شده به صورت تطبیقی بررسی و تحلیل شده است.قرآن کریم و عهدین هر دو موضوع فرشته را به طور گسترده بیان کرده‌اند و فرشته را موجودی ماورایی دانسته و آن را مأمور و کارگزار خداوند در جهان می‌دانند که واسطه فیض الهی بر انسان هستند. مشخصه‌ی اصلی اعتقاد اسلامی درباره‌ی فرشتگان به نقش آنها در وحی کتب به انبیا ارتباط دارد. بسیاری از مطالب قرآن و عهدین در خصوص فرشتگان از جمله: عمل سجده‌ی فرشتگان، حمل ارابه‌ی خدا، عبادت و خدمت به خداوند نزدیک هم هستند. با این وجود، در عهدین در اثر تحریفات مفاهیم جداگانه روح، جن، فرشته در بسیاری از موارد مخلوط شده‌اند. و از وجود فرشتگان نیکو و شریر سخن می‌گوید. در حالی که طبق آیات قرآن کریم همه فرشتگان خوب بوده و می‌فرماید شیطان از نسل جِنّ بوده است و اینکه ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیاء و روز قیامت و کتب آسمانى قرار داده است. همچنین در این پایان‌نامه به این موضوع نیز پرداخته شده که اعتقاد به جود فرشتگان و حضور آنان در تمام لحظات زندگی بشر باعث می‌شود که انسان از اعمال و کردار خود مواظبت کرده و گناه نکند در نتیجه چنین شخصی در زندگی دنیا و آخرت سعادتمند خواهد شد.به طور کلی می‌توان گفت که قرآن کریم در معرفی فرشتگان از جامعیت بیشتری برخوردار است ولی عهدین با توجه به تحریفاتی که در گذر زمان بر آن وارد شده، دارای تناقض گویی‌هایی در خصوص جنس و ماهیت فرشتگان می‌باشد.کلید واژه‌ها: عهد قدیم، عهد جدید، قرآن، فرشته، سعادت

عالم برزخ، انسان پس از مرگش وارد عالم دیگر می‌شود به آن عالم، عالم برزخ می‌گویند. این عالم بعد از مرگ شروع می‌شود تا روز قیامت ادامه دارد و با آغاز قیامت این عالم به پایان می‌رسد. عالم برزخ با آیات و روایات کثیره قابل اثبات است. فقط در یک آیه (100 سوره مومنون)به این عالم تصریح شده است با تعبیر (و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون) در این آیه کلمه برزخ به معنای همان عالم برزخ (عالم قبر) است. در ضمن این آیه شریفه روایات کثیره وارد شده که مراد از البرزخ همان عالم برزخ یا همان عالم قبر است. در آیات دیگر نیز اشاره به این عالم شده است. پس از اثبات وجود عالم برزخ به ویژگی‌های آن عالم پرداخت شده است از قبیل : 1- چون انسان با مرگ وارد عالم برزخ می‌شود با پرسش نکیر و منکر روبه‌رو می‌شود. پس از پرسش اجمالی از قبیل خدایت کیست؟ پیامبرت کیست؟ امامت کیست؟ قبله ات کجاست؟ و ... وضهیت او روشن می‌شود یعنی از پرسش معلوم می‌شود که این در نعمت و لذت باشد یا در غذاب و عقاب برزخی. پس از آن فشار قبر وارد می‌شود. در این بحث، آیا فشار قبر عمومی است؟ یا از کسانی برداشته شده یا نه؟ بحث هایی شده است. 2- رابطه روح با دنیا و با بدن خاکی؟ روح پس از جدایی از این دنیا رابطه‌اش با این جهان کنونی به طور کلی قطع نمی‌شود بلکه طبق اعمالش و میزان ایمانش برای دیدار با خانواده‌اش به این دنیا سر می‌زند. و از اعمال دوستان بهره‌مند می شود. 3- عذاب و عقاب در عالم برزخ : در این قسمت به عذاب و کیفر و لذت‌های که در عالم برزخ برای برزخیان وجود دارد مورد بررسی و نتیجه‌گیری شده است. آنان با قالب مثالی انواع لذت‌ها و کیفرها را احساس می‌کنند. در فصل چهارم به پایان عالم برزخ اشاره شده است. در این فصل با صور اسرافیل (ع) وضعیت دنیا، خورشید ستاره، کوهها و ... بهم می‌خورد مورد بحث قرار می‌گیرد.

مسأله امامت، یکی از مهمترین مباحث کلامی است که متکلمان برجسته شیعه، ضمن تحلیل مسائل مربوط به آن، رساله‌های بسیاری در این باره نگاشته‌اند. یکی از مسائل اساسی و مهم در امامت، مسأله نصّ بر امامت است. شیعه قائل به نص پیامبر(ص) بر امامت و جانشینی ائمه اطهار(ع) می-باشد و در مقابل، اهل تسنن بالاجماع، قائل به عدم نصّ نبّی بر جانشینی امامان شیعه هستند. یکی از نویسندگان معاصر اهل تسنن به نام فیصل نور در کتاب «الإمامه و النص» با استناد به شماری از گزارش‌های روایی و تاریخی و با توجه به تعارض ظاهری روایات شیعه در مسأله‌ی امامت، ادعا کرده که هیچ نصّی درباره امامت امامان شیعه وجود نداشته و پیغمبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و بسیاری از یاران و خاندان آنان، از مسأله‌ی امامت بی‌خبر بوده‌اند، لیکن وجود احادیث معتبر و متواتر در موضوع نص بر امامت، آشکار می‌کند که پیغمبر اکرم(ص)و جانشینان آن حضرت، نه تنها از امر امامت آگاه بودند، بلکه تلاش گسترده و دامنه‌داری برای آگاه نمودن امت به انجام رسانده‌اند.

بر اساس آیه 172-174 سوره اعراف که اصطلاحاً به آیه ذر معروف است، قرآن کریم به طور غیر صریح، به یک موطن و نشئه‌ای قبل از دنیا و تعلق نفس به بدن، اشاره می‌کند، که درآن موطن، خداوند از ذریه بنی آدم بر پرستش خود پیمان گرفته، تا در قیامت از ربوبیت خدا اظهار بی اطلاعی نکند، که درباره این عالم، نظرات مختلفی مطرح شده است. ائمه نیز در روایات به تبیین و توضیح این آیه پرداخته‌اند و برخی ویژگی‌های آن عالم را معرفی کرده‌اند. با توجه به شواهد ارائه شده وقوع عالم ذر به واقعیت نزدیک تر است و مطابقت داشتن آن با ظاهر لفظی آیه و وجود روایات فراوان، موید این نظر است. اما به دلیل صعوبت درک جزئیات این مسأله، بهتر است که اصل وجود آن را پذیرفته، و جزئییات آن را به راسخین در علم واگذاریم، اختلاف ظاهری هم که در روایات مرتبط با این مسأله مشاهده می‌شود، هیچ گاه اصل جریان عالم ذر را مخدوش نساخته و لطمه‌ای به آن نمی‌زند. به علاوه توجه به شرایط نقل و تدوین حدیث در آن زمان، بروز چنین اختلافی را توجیه می‌نماید. مسأله تناسخ نیز به عنوان یکی از آموزها ی مطرح در بسیاری از ادیان، نظام‌های فلسفی و باور‌اندیشمندان است، و ادله‌ای بر اثبات ضرورت، امتناع و امکان آن اقامه گردیده است که گروهی از فیلسوفان ما به جهت اینکه تناسخ را محال می‌دانند، عالم ذر را به آن شکلی که در ظاهر آیات و روایات آمده، نمی-پذیرند و به توجیه آیه و حمل آن برخلاف معنای ظاهری اش روی آوردند و دلایل مختلفی را ارائه کردند که بر این اساس اعتقاد به عالم ذر، مستلزم تناسخ باوری است. اما با توجه به عدم استحاله عقلی عالم ذر و با اعتقاد به امکان عقلی تناسخ که به خودی خود امری محال و ذاتاً ممتنع نیست، عالم ذر به معنای ظاهری اش گونه‌ای از تناسخ است و امکان چنین تناسخی وجود دارد و دیگر مشکلی در تحقق عالم ذر به وجود نمی‌آید. واژگان کلیدی: عالم ذر، ذر، تناسخ

آنچه در این پایان نامه مورد تحقیق واقع شده سیری در عالم برزخ و ماهیت زندگی در آن است که چهار عقبه عالم برزخ را توضیح داده است، همچنین مواردی را به عنوان نکته جدید یاد کرده، اول: حل شبه فشار قبر و همچنین حل شبه سوال قبر و چگونگی آن با لحاظ کردن علم و فناوری جدید، علم خداوند به اعمال انسان ها و بی مورد بودن سوال از آن. دوم: اثبات این که سوال قبر عمومی است حتی برای معصومین (ع). سوم: لازمه پیروی از شیطان لحوق با شیطان است و شیطان می تواند از طریق نتیجه اعمال انسان برزخ نشین را نیز مورد آزار و اذیت قرار دهد.

موضوع این پژوهش معناشناسی تاریخی توصیفی واژه امامت است. همانطور که در عنوان پژوهش ذکر شده است، به معنا شناسی تاریخی و توصیفی واژه امامت می پردازیم، جنبه نو آوری پژوهش، روش آن است چرا که در این باب کارهای فراوانی انجام شده است ولی نه با این روش. دراین پژوهش به موضوعات ذیل پرداخته می شود: تطورات معنایی امامت ( معنای اولیه واژه و تغییرات معنایی آن در سه دوره قبل از قرآنی و قرآنی و پس از قرآنی)، وجوه معنایی متفاوتی که از این واژه در قرآن آمده است، مترادف ها و هم جوار های واژه امام در قرآن و بیان معانی آن ها، بررسی بیشتر آیه «و إذ ابتلی ...» در تفاسیر و روایات.از رهگذر این پژوهش مشخص شد معنای امام از ابتدا تا به حال کاهش معنایی پیدا کرده است. چرا که امام در جاهلیت و قرآن به معانی بشری و غیر بشری آمده و رفته رفته استعمال غیر بشری آن از بین رفته است، در قرآن امام به دو وجه معنایی امام کفر و امام هدایت آمده است.منظور از «اماما» در آیه « و إذ ابتلی...» امامت حضرت ابراهیم بر مکیان است.